Aşırı Stres
Aşırı Strese Meydan Okuyun
Merhaba sevgili okuyucularım; bu yazımda sizlere AŞIRI STRES’te maruz kaldığımız durumlarda, bu durumla nasıl başa çıkabileceğimize dair bazı ipuçları vermek istiyorum.
Stresin ne olduğu hakkında hemen hepinizin aklında bazı anahtar kelimeler canlanıverir. Bunu sadece bir kelime ile açıklamanızı istediğimde kiminize göre stres demek iş/çalışma anlamına gelir. Kiminize göre çocuk veya eş anlamına gelirken kiminize göre de okul veya ders olarak tanımlanabilir stres.. Stres temelde kişinin çevresine, yaşadığı olaylara, içinde bulunduğu durumlara uyum sağlayabilme becerisidir. Aslında ortalama bir stres düzeyi istenilen bir durumdur. Stres yaşamayan insan yoktur. Aşırı strese meydan okuyun
Eğer ki stres hiç olmazsa insanlar çevrelerinde olup bitenlere tepki veremezler. Bu yüzden stres, yaşamımızın bir parçasıdır. Ancak aşırı stres yüklü olduğumuz durumlarda hayatımız oldukça zor bir hale gelir. Aşırı olarak adlandırdığımız bu stres, sürekli olarak duyduğumuz, hepimizin hayatının en az bir döneminde karşılaştığı bir durumdur.
Bireylerin sosyal, iş ve özel hayatıyla ilgili olarak motivasyonunu bozar ve kişilerin sınırlarını zorlar. Kişi yaşadığı stresi farkedebilmektedir. Stresi tanımlamak gerekirse, kişinin kendisini rahatsız eden bir ortamda organizmanın verdiği cevaptır. Ancak aşırı stresli olduğumuz zamanlarda farkında olmadan kendimizi normalden daha fazla negatif enerji yüklü olarak buluruz ve bu da bizlere sıkıntı vermeye başlar. Bu yüzden stres seviyemiz olması gereken ortalama bir seviyede olmalıdır.
Aşırı stres beynimizi çok zorladığı ve fiziksel enerjimizi de fazlasıyla harcadığı için bizi yorar. Günlük yaşantımızda en ufak durumlara dahi olumsuz yönüyle bakar, karamsar bir ruh hali alırız. Bu stresin gereğinden fazla yaşanan istenmeyen halidir. Olumlu stres ise, herhangi bir amaca ulaşırken kendi sınırlarımızı yeterince kullanmamızı ve bu doyumu hissetmemizi sağlar. Stresin bu olumlu yönü nedeniyle kendimiz için çok yoğun ve uzun olmamak koşuluyla ortalama bir strese ihtiyacımız vardır. Stresli olup olmadığınızı anlamak için kendimizie bazı sorular yöneltebiliriz.
Eğer bu soruların bir çoğuna evet yanıtı veriyorsak gerektiğinden fazla stres yaşadığımız anlamına gelir.
• Kendinizi sürekli yorgun halde hissediyor musunuz?
• Uykudan uyanmakta güçlük çekiyor musunuz?
• Yeterli uyuduğunuzu düşünseniz bile yorgun mu uyanıyorsunuz?
• Kendinizi öfkeli, kaygılı ya da panik halinde hissediyor musunuz?
• Çevrenizdekilere karşı toleransınızın azaldığını düşünüyor musunuz?
• Dikkatinizi toplamakta ve sürdürmekte zorluk yaşıyor musunuz?
• Uykuya dalmada güçlük çekiyor musunuz?
• Baş ağrısı sık yaşar mısınız?
• Daha önce zevk alarak yaptıklarınız artık zevk vermiyor mu?
• Kendinizle ilgili değersizlik düşünceleriniz oluşuyor mu?
• Mutsuz ve depresif bir halde misiniz?
• Hastalıklara sık yakalanıyor musunuz?
• Dinlenmek ya da sakinleşmek için herhangi bir madde kullanıyor musunuz? (içki, sigara, uyuşturucu)
• İştahınızda artma ya da azalma var mı?
• Eskisine göre daha sık öfkeleniyor musunuz?
AŞIRI STRES BELİRTİLERİ
Aşırı stres duygu, davranış, düşünme problemleri yarattığı kadar fiziksel sağlığımızı da birçok yönüyle etkiler. Hepimizin zaman yaşadığı aşırı stres durumlarında ortaya çıkan duygusal belirtilerimizden birkaç tanesi; Durumlara kolayca sinirlenmek ve karamsar düşünmek, Zihnimizi değerlendirmede güçlük çekmek, kontrolü kaybetme düşüncesi ve boğulma hissi ve kendimizi yalnız, değersiz ve depresif hissetme. Aşırı strese maruz kaldığımızda bu stresin bizdeki düşünsel belirtileri ; çoğu zaman kaygı, unutkanlık ve düzensizlik, diğer insanlarla rekabet düşüncesi ve hırs, odaklanma problemleri, kararsızlık duygusu ve karamsar ruh haline bürünme, her zaman bardağın yalnızca boş tarafını görme.. Aşırı stresin davranışsal belirtileri ise; iştah artması veya tam tersine iştahta azalma görülebilir, alkol ya da sigara kullanımında artış, tırnak yeme, ayak ya da bacakları farkında olmadan sallama ve tabiî ki hepimizin de bildiği gibi sorumluluklardan kaçmamıza neden olabiliyor aşırı stres..
Biraz da stresin fizyolojik belirtilerinden bahsedelim; Düşük enerji, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, kas ağrısı, göğüs ağrıları, hızlı kalp atışı, sık soğuk algınlığı, enfeksiyon, uykusuzluk, cinsel ilgi kaybı ya da işlev bozukluğu, soğuk veya terli eller-ayaklar, kulakta çınlama, titreme, ağız kuruluğu, yutma güçlüğü,çenede kilitlenme, diş gıcırdatma olarak semptomlarla karşılaşabiliyoruz maalesef..
PEKİ BU BELİRTİLER YAŞAMIMIZI NASIL ETKİLER?
Aşırı stres anında daha fazla enerji harcadığımızdan bahsetmiştim ya, tüketilen bu enerji miktarı yüksek olduğundan dolayı kendimizi güçsüz, yorgun ve kaygı içinde hissederiz. Bunun sonucunda da uyku sorunları yaşamaya başlarız, uyku düzeninin bozulması bedenin yeterince dinlenmesini engellediğinden bu durum bizde motivasyon kaybına ve dikkatimizi toplamakta güçlük çekmemize neden olur. Önceleri zorlanmadan yapılan işler artık çok daha zor hale gelmeye başlar. Bu aynı zamanda bizleri eskiye göre daha sinirli ve çabuk heyecanlanan birisi haline getirir. Çalışma hayatımız olumsuz yönde etkilenir ve iş performansımız düşer. Bu durumda kişi kendini rahatlatmak için maddeye yönelebilir.
Kendine güveni ve özsaygısında azalmalar, değersizlik hisleri başlar. Depresif duygu durum gözlenir. Tüm bu olanlardan dolayı kişi kendini rahat hissedemedikçe daha heyecanlı bir yapıya geçebilir ve bir takım kaygı bozuklukları görülebilir. Ayrıca kalp hızı artar ve sıcak basması görülür. Çarpıntı başlar. Baş ağrısı, nefes darlığı, hazımsızlık ve yutkunma zorluğu ortaya çıkar. Mide bulantısı ve iştah kaybı dolayısıyla da kilo kaybı ortaya çıkar. Cinsel fonksiyonlarında değişiklik olur. Vücut direnci düşer ve sık sık soğuk algınlığına daha çabuk ve sık olarak yakalanır.. Stresli olarak geçirilen gün sayısı arttıkça kas ve kemiklerde kayıp başlar. Şeker hastalığı görülebilir. Çünkü stres hormonu kan şekerinin dengesizi bozmaya ve pankreasa yük bindirmeye başlar. Pankreas kan şekerini dengeleyecek hormonlar ürettiğinden harap olursa şeker düzeyi de değişir.
AŞIRI STRESLE BAŞA ÇIKMANIN YOLLARI
Aşırı stresle başa çıkabilmenin en önemli yollarından birisi zamanı kendimize olumlu kaynaklar yaratabilecek şekilde kullanmaktır. Yani düzenli olmak şartıyla sevdiğimiz her şeye vakit ayırmak gerekir. Sadece kendimizi zorunlu hissettiğimiz ders veya iş gibi durumlar değil; düzenli beslenme, çeşitli aktivite, eğlence, egzersiz gibi konulara da zaman ayırabilmemiz gerekiyor. Keyif alabileceğimiz fiziksel bir aktivitede bulunmak. Örneğin; bir çoğumuzun gün içerisinde çok vakti olmuyor ama sevdiklerimizle birlikte güzel bir sohbet eşliğinde akşam yürüyüşleri yapabiliriz çünkü, egzersiz yapmak, vücudun fizyolojik şartlarını düzene sokmaktadır. Kalp daha rahat oksijen gönderir, bireyin zindeliği ve gücü artar.
Stres hormonlarından kurtulmak kolaylaşır. Bu egzersizlerin yanında gevşeme hareketleri yapılması bedenin rahat bir şekilde kontrol edilmesini sağlar. Bunun için bir uzmandan yardım almak en doğrusudur. Çünkü yapılması gereken egzersiz hareketlerini size iyi bir şekilde aktaracaktır. Bunun dışında beslenmeye dikkat edilmelidir. Kahve, çay, kola gibi içecekler stresi arttırır. Tabiki naturel olmak kaydıyla, bitki içecekleri, meyve suları daha çok tercih edilmelidir. Hem enerji düzeyi hem de strese karşı oluşacak tepkiler bu sayede düzeltilir. Birlikte olmaktan keyif aldığınız kişilerle olan ilişkilerinizi ve sosyal etkinlikleri geliştirmek de stresi azaltmanıza oldukça büyük fayda sağlayacaktır. Yeni bir şeyler denemek de kişiyi rahatlatan aktivitelerdendir.
Örneğin imaj yenilemek, sinema, tiyatro, konser gibi sanatsal etkinliklere katılmak, ortamın oluşturduğu stresten uzaklaşmaya katkı sağlar. Bunun dışında kişinin kendisi ya da bir başkası hakkında sürekli olumsuz düşüncelere kapılması da içinde bulunulan stresli durumun dozunu daha da arttırabilir. Örneğin iş veya okulda düşük bir performans gösteren bir kişi, bundan sonraki bütün olayların da böyle gerçekleşeceğini düşünmek yerine, daha iyi olabilirim diye düşünmesi kendisine pozitif olarak yansıyacaktır.
Ayrıca bir problemi çözmek için bazı yöntemlerden yararlanılabilir. Bunun için; stres neden oldu, çözüm yolları nelerdir, sorunu sadece ben mi sorun olarak görüyorum gibi sorularla da kişi problemi kontrol altına alabilir.
Birçok kişi stresten kurtulmak için başka yolları seçer. Bunlar kesinlikle faydasızdır. Madde bağımlılığı, kontrolsüz bir şekilde alışveriş yapma, aşırı tepkisi gösterme, her şeyi içine atarak boşvermeye çalışmak, içine kapanmak, aşırı yemek yemek streste etkili olmayan yöntemlerdir. Bunlar tam tersine vücut dengemizi negatif yönde etkileyerek, durumu tetiklemektedir.
Stresinizi yönetirken;
Tüm bu başa çıkma yöntemleriyle yeterli sonucu alamadığınızı düşünürseniz, mutlaka bir uzmandan psikolojik destek almanızda fayda bulunmaktadır. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere mutlu kalın…
Psikolog Derya OĞUZ